Od 2020 r. kierujący pojazdem, posiadający polskie prawo jazdy, nie ma obowiązku posiadania go przy sobie i okazywania podczas kontroli. Dane i uprawnienia kierowcy są sprawdzane w centralnej ewidencji kierowców. Co jednak w sytuacji, gdy kierujący nie ma uprawnień albo gdy prawo jazdy zostało zabrane?
Prowadzenie pojazdu bez uprawnień
Kierującym pojazdem może być osoba, która osiągnęła wymagany wiek i jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym oraz spełnia jeden z następujących warunków:
- posiada umiejętność kierowania pojazdem w sposób niezagrażający bezpieczeństwu, nieutrudniający ruchu drogowego i nienarażający kogokolwiek na szkodę oraz odpowiedni dokument stwierdzający posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdem;
- odbywa w ramach szkolenia naukę jazdy;
- zdaje egzamin państwowy.
Mówiąc prościej, kierować pojazdem może osoba posiadająca prawo jazdy, odbywająca szkolenie nauki jazdy lub zdająca egzamin.
Prowadzenie pojazdu bez uprzedniego nabycia uprawnień narazi nas na odpowiedzialność za wykroczenie. Za ten czyn może być orzeczona kara grzywny. Sąd może również orzec zakaz prowadzenia pojazdów.
Prowadzenie pojazdu pomimo zatrzymania prawa jazdy
Prawo jazdy może zostać zatrzymane. Najczęściej dotyczy to sytuacji przekroczenia przez kierującego 24 punktów karnych lub przekroczenia prędkości o 50 km/h w terenie zabudowanym.
Informację o zatrzymaniu wprowadza się do centralnej ewidencji kierowców. W przypadku kontroli, Policja będzie ona wiedziała, że prawo jazdy zostało zatrzymane. Co wtedy grozi?
Jak zauważa Sąd Najwyższy:
Osobą niemającą uprawnień do prowadzenia pojazdu, w rozumieniu art. 94 § 1 KW, jest także osoba, której zatrzymano prawo jazdy, w okresie jego zatrzymania, a gdy zatrzymanie trwało dłużej niż rok, także po tym okresie, o ile nie wydano jej prawa jazdy.
Oznacza to, że osoba, której zatrzymano prawo jazdy ponosi taką samą odpowiedzialność jak osoba, która nie ma uprawień. Odpowiada ona za wykroczenie.
Prowadzenie pojazdu pomimo cofnięcia uprawnień
Odpowiedzialność zaostrza się, gdy mamy do czynienia z cofnięciem uprawnień.
Cofnięcie uprawnień następuje na podstawie decyzji administracyjnej. Niezastosowanie się do tej decyzji i dalsze prowadzenie pojazdu naraża nas na odpowiedzialność karną. Jest to już przestępstwo, a nie wykroczenie. Zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Dodatkowo sąd obowiązkowo orzeka zakaz prowadzenia pojazdów.
Prowadzenie pojazdu pomimo zakazu prowadzenia pojazdów
W wyroku karnym sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów na określony czas. Obowiązkowo zakaz orzeka się w przypadku skazania za jazdę pod wpływem alkoholu lub pomimo cofnięcia uprawnień. Jest to szczególnie dotkliwy środek. Może być orzeczony nawet dożywotnio.
Złamanie zakazu stanowi kolejne przestępstwo. Zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Dodatkowo sąd obowiązkowo orzeka kolejny zakaz prowadzenia pojazdów.
Jak widać, odpowiedzialność kierującego różni się w zależności od powodu braku prawa jazdy. Zawsze jednak wiąże się z represją karną.