Postępowanie mandatowe jest postępowaniem szczególnym w sprawie o wykroczenie. Nie jest obowiązkowe, nie jest też zasadą. Co ważniejsze, zawsze zależy od zgody osoby ukaranej.
Kto może wystawić mandat?
Przede wszystkim Policja. Policja może wystawić mandat za każde wykroczenie, nie tylko te drogowe.
Inne organy mogą wystawiać mandaty, gdy uprawnienie to wynika z przepisów. Takimi organami są np. inspektor pracy, strażnicy miejscy, funkcjonariusze Straży Granicznej, funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei lub strażnicy leśni.
W jakiej wysokości można dostać mandat?
W postępowaniu mandatowym można nałożyć grzywnę w wysokości do 500 zł. Jeżeli kara dotyczy dwóch lub więcej wykroczeń maksymalna wysokość grzywny to 1.000 zł.
W szczególnych przypadkach grzywna nałożona mandatem może być wyższa. Inspektor pracy może nałożyć grzywnę do 2.000 zł, a w przypadku ponownego ukarania nawet do 5.000 zł. Wyższą grzywnę, bo w wysokości od 5.000 zł do 7.500 zł przewiduje ustawa o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi. Zasadą jednak jest grzywna do 500 zł.
Kiedy może być wystawiony mandat?
Mandat może być wystawiony w przypadku popełnienia wykroczenia. W przypadku przestępstw, stosowanie mandatów jest niemożliwe.
Aby zastosować postępowanie mandatowe sprawca musi być schwytany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po. Policjant zatem powinien złapać sprawcę podczas popełnienia wykroczenia lub ująć go po pościgu. Ująć sprawcę mogą również osoby postronne w wyniku tzw. ujęcia obywatelskiego. Chodzi zatem o to, aby sprawstwo nie budziło wątpliwości.
Mandat można wystawić także, gdy stwierdzono popełnienie wykroczenia za pomocą przyrządu kontrolno-pomiarowego lub urządzenia rejestrującego. W takim przypadku nie może zachodzić wątpliwość co do sprawcy czynu.
Mandatu nie można wystawić po upływie 60 dni od ustalenia sprawcy.
Co zrobić, gdy zostanie wystawiony mandat?
Mandat można przyjąć lub można odmówić jego przyjęcia. Bez naszej zgody Policja nie może wystawić mandatu. Odmowa przyjęcia mandatu nie wymaga natomiast żadnego uzasadnienia.
Jeśli przyjmiemy mandat, należy go zapłacić.
Jeżeli nie przyjmiemy mandatu, Policja skieruje do sądu wniosek o ukaranie. Policja skieruje też wniosek o ukaranie, gdy nie zapłacimy w terminie mandatu zaocznego.
Uchylenie mandatu
Jedyną możliwością odwołania się od mandatu jest złożenie wniosku o uchylenie mandatu.
Jest to jednak instytucja wyjątkowa. Uchylenie mandatu jest możliwe tylko w następujących przypadkach:
- czyn nie jest czynem zabronionym jako wykroczenie,
- osoba nie ukończyła 17 lat,
- ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia,
- orzeczono grzywnę, mimo że powinien być orzeczony środek karny lub zachodzi zbieg z przestępstwem,
- Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności przepisu, na podstawie którego orzeczono grzywnę,
- potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego.
Możliwe jest też częściowe uchylenie mandatu, gdy orzeczono wyższą grzywnę niż to możliwe.
Podstawą uchylenia mandatu nie jest natomiast błędna kwalifikacja, brak pouczeń czy rażąco wysoka grzywna.
Wniosek o uchylenie mandatu składa się w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu. Składa się go do sądu, na obszarze którego wystawiono mandat.
Uchylając mandat, sąd nakazuje zwrot zapłaconej grzywny.