Ostatnio natknęłam się na wywiad z seksworkerkami, prowadzącymi podcast o kulisach swojej pracy. Wskazywały w tym wywiadzie na brak ochrony prawnej i konieczność depenalizacji. Powyższe skłoniło mnie do napisania, co tak naprawdę w prawie polskim podlega karze.
Odpowiedzialność za prostytucję
W pierwszej kolejności wskazać należy, że w Polsce świadczenie usług seksualnych w zamian za gratyfikację finansową nie jest karalne. Odstępstwem od tej zasady był tylko art. 207 k.k. z 1932 r. przewidujący karalność prostytucji homoseksualnej.
Uprawianie prostytucji nie jest nawet opodatkowane, co potwierdził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanej interpretacji indywidualnej (dostępnej tutaj).
Karalne, ale jako wykroczenie, jest tylko mające na celu uzyskanie korzyści materialnej, proponowanie innej osobie dokonania z nią czynu nierządnego w sposób natarczywy, narzucający się lub w inny sposób naruszający porządek publiczny. Chodzi zatem o sposób oferowania usług, nie zaś o same świadczenie usług.
Co zatem podlega karze? W Polsce karalne są tzw. przestępstwa eksploatacji prostytucji: stręczycielstwo, kuplerstwo i sutenerstwo. Przedmiotem ich ochrony jest obyczajność w sferze życia seksualnego. W tych wypadkach racjonalizacja karalności oparta jest na przekonaniu, że opisane zachowania są sprzeczne z ogólnie przyjętymi w społeczeństwie wzorcami postępowania, które potępiają jakiekolwiek formy czerpania korzyści majątkowej z uprawiania prostytucji przez inne osoby. Wskazuje się, że jest to przestępstwo bez ofiar (zob. wyrok SA w Katowicach z 15.12.2001 r., II AKa 391/01).
Stręczycielstwo
Stręczycielstwo to przestępcze nakłanianie do uprawiania prostytucji. Może odbywać się w różny sposób, przez naleganie, prośby, przekonywanie, obietnice korzyści. Nakłanianie musi dotyczyć konkretnej osoby lub konkretnych osób. Musi mieć na celu osiągnięcie korzyści majątkowej. Korzyść ma jednak odnieść osoba nakłaniająca lub osoba trzecia, nie zaś osoba nakłaniana (czyli prostytutka).
Kuplerstwo
Ułatwianie prostytucji, czyli kuplerstwo to udzielanie wszelkiego rodzaju pomocy w tej działalności. Pomoc może przybierać różne formy. Najczęściej będzie to pośredniczenie w nawiązywaniu kontaktów z klientami lub podwożenie do klientów lub na miejsce prostytuowania się. Może być to też wynajmowanie pokoju czy mieszkania na krótki czas (minuty, godziny, a nie w celu dłuższego zamieszkiwania). Popularną formą jest też zapewnianie ochrony. Co istotne, musi być to działanie wielorazowe, permanentne. Jak wskazał Sąd Najwyższy, jednorazowe podwiezienie nie wypełnia znamion kuplerstwa (zob. wyrok SN z 5.02.2009 r., II KK 251/08). Podobnie jak w przypadku stręczycielstwa, kuplerstwo musi być popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Ułatwianie cudzej prostytucji bezinteresownie nie jest penalizowane.
Sutenerstwo
Sutenerstwo to czerpanie korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez inną osobę. Może polegać na życiu na koszt prostytutki, odbieraniu części uzyskanego wynagrodzenia bądź też świadczeniu usług, ale niewspółmiernych do wynagrodzenia. Nie ma znaczenia, czy prostytutka dobrowolnie dzieli się korzyściami majątkowymi z sutenerem, czy też sprawca ją do tego zmusza.
Sutenerstwo ma charakter wieloczynowy. Nie stanowi sutenerstwa jednokrotne uzyskanie korzyści majątkowej z cudzego procederu prostytucyjnego.
Powyższy przepis ma na celu przede wszystkim zwalczanie zorganizowanej przestępczości, opartej na finansowym wykorzystywaniu osób prostytuujących się. Z tego względu postuluje się jego wąskie rozumienie. W przeciwnym razie dochodziłoby do absurdalnych sytuacji pociągania do odpowiedzialności, np. osób pozostających na utrzymaniu osób świadczących odpłatne usługi seksualne. Tak samo trudno wyobrazić sobie sytuację oskarżania o sutenerstwo taksówkarza, regularnie przewożącego takie osoby w ramach prowadzonej działalności. Odróżnić bowiem trzeba uzyskiwanie korzyści z cudzej prostytucji od uzyskiwania korzyści od osoby trudniącej się prostytucją.
Typy kwalifikowane
Wszystkie opisane powyżej przestępstwa zagrożone są karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Ustawodawca przewidział jednak zaostrzenie odpowiedzialności w przypadku, gdy osobą uprawiającą prostytucję jest osoba małoletnia. W takim przypadku zagrożenie karą wynosi od roku do lat 10.
Odpowiedzialność karna agencji towarzyskich
W przypadku agencji towarzyskich z jednej strony mamy umożliwianie świadczenia usług seksualnych, z drugiej zaś są one formą organizacyjną czerpania korzyści majątkowych z uprawianej tam prostytucji przez pracujące w agencji osoby. Ponieważ kuplerstwo jest przestępstwem kierunkowym, przy którym niezbędne jest udowodnienie sprawcy ułatwiania prostytucji, i to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przepisem, który najczęściej ma zastosowanie w praktyce wobec właścicieli agencji towarzyskich, jest przepis penalizujący sutenerstwo. W przypadku tego typu przestępstwa wystarczy przewidywanie i godzenie się z tym, że czerpane korzyści majątkowe pochodzą z uprawiania prostytucji przez inną osobę lub inne osoby (zob. np. postanowienie SN z 29.05.2003 r., III KK 19/03).
Handel ludźmi
Niezależnie od powyższych przestępstw, pamiętać należy również o przestępstwie handlu ludźmi. Zgodnie z definicją
Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem przemocy lub groźby bezprawnej, uprowadzenia, podstępu, wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności, udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji (…).
Czyn ten stanowi zbrodnię, zagrożoną karą od 3 lat pozbawienia wolności.
Zwalczanie zjawiska prostytucji i wiążącego się z nią procederu handlu ludźmi regulują również wiążące Polskę akty międzynarodowe. Są to konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji, otwarta do podpisu w Lake Success 21.03.1950 r., oraz Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii przyjęty w Nowym Jorku 25.05.2000 r. W takim stanie rzeczy, depenalizacja przestępstw wokółprostytucyjnych, nawet gdy odbywają się za świadomą zgodą osób świadczących usługi, jest raczej mało prawdopodobna.
Strevzycielstwo